بازسازی اسلامی حقوق بشر

واژه «حق» به معنای جدید «حقوق انسان»، «حقوق مصرف کننده» و حتی «حقوق حیوانات» که روزنامه ‏های ما را پر کرده است، در قرآن یافت نم ی‏شود. معنای «حق» در منابع اسلامی ـ قرآن و احادیث، ـ ناشی از تکلیف شخص است و یا به خاطر نظم موزون و دارای سلسله مراتب جهان، شایسته انسان است. «حقی» که در آیه بالا ذکر شده: «حق خداست که از او پروا کنند» و «حقی» که در رساله منسوب به امام سجاد علیه السلام، رسالة الحقوق، به کار رفته است، به همین معنا می‏ باشد: اَکبرُ حُقوقِ اللّه‏ِ علیکَ ما اَوْحَیهُ لِنَفْسهِ تَبارکَ وَ تعالی مِن حَقّه الَّذی هُوَ اصلُ الحقوقِ و منهُ تفرّعَ. ثُمّ اَوْحیه علیکَ لِنَفْسکَ مِنْ قرنک الی قدمک علی اختلافِ جَوارحک. فَجعلَ لِبَصرک علیک حقّا و لِسَمعکَ علیک حقا و لِلسانکَ علیک حقا و لِیدکَ علیک حقا و لِرجلکَ علیکَ حقّا و لِبَطنِکَ علیک حقّا و لِفرجکَ علیک حقا. فهذهِ، الجوارحُ السّبعُ الّتی بها تَکونُ الافعالُ. ثُمّ جعَلَ عَزَّ و جلَّ لافعالِکَ علیک حقوقا فجعلَ لصلاتک علیک حقا و لِصومکَ علیک حقا و لِصدقتکَ علیک حقا و لِهدیکَ علیک حقا و لافعالِکَ علیک حقا. ثُمَّ تخرجُ الحقوقُ مِنک الی غیرِک مِن ذوی الحقوقِ الواجبةِ علیک. و اَوْحیُها علیکَ حقوقُ ائمتکَ، ثم حقوق رعیّتک، ثم حقوقُ رحمِکَ. یکی از چالش‏های اصلی که دنیای جدید غرب برای جهان اسلام پیش آورده، مربوط به موضوع حقوق به ‏ویژه حقوق بشر است؛ در این مقاله من می ‏خواهم این چالش را بررسی کنم و نشان بدهم که وجهه مذهبی اسلام چگونه می ‏تواند به آن پاسخ دهد.